Yılan Kale, Adana’nın 40 kilometre doğusunda, Ceyhan Nehri kenarında, sarp bir tepenin zirvesinde yer alıyor. 11. yüzyılda inşa edilen kale, Haçlı Seferleri döneminde stratejik bir üs olarak kullanılmış ve 1357’de Ramazanoğulları Beyliği döneminde terk edilmiştir. Eski adıyla Kovara, ünlü Türk gezgini Evliya Çelebi tarafından 1671 yılında yapılan bir gezide, "Şahmeran Kalesi" olarak anılmıştır.

Bu kalenin mitolojik ve tarihsel önemi, Şahmeran efsanesi ile birleşiyor. Şahmeran, yarı insan yarı yılan formunda bir yaratık olarak Türk, İran, Irak ve Anadolu mitolojilerinde önemli bir yere sahiptir. Farsça kökenli “maran” kelimesi yılan anlamına gelirken, Şahmeran, yılanların hükümdarı olarak kabul edilir. Halk arasında anlatılan birçok farklı hikâyede, Şahmeran’ın güzelliği, bilgeliği ve gizemli yaşamı konu edilir.

Efsaneye göre Şahmeran, yerin yedi kat altında, yılanlarıyla birlikte barış içinde yaşamaktaydı. Cemşab adında bir genç, Şahmeran’ı keşfeder ve onunla yıllarını geçirir. Ancak Şahmeran’ın yeri, bir gün ülkenin padişahını iyileştirmek için zorla açığa çıkarılır. Şahmeran öldürülür, fakat Cemşab onun bilgeliğini devralır ve padişahı iyileştirirken hain veziri zehirleyerek intikamını alır.

Yılan Kale, işte bu efsanevi yaratığın evi olarak halk arasında bilinir ve ziyaretçilerin ilgisini çeker. Evliya Çelebi, kalede yaşayan yılanlardan bahsederken, Şeyh Meran adında birinin burada yılanları terbiye ettiğine dair rivayetlere de yer verir. Kalede yaşayan boynuzlu yılanlar, Evliya Çelebi’nin anlatımlarında alaycı bir dille işlenmiştir.

Stratejik Konum ve Mimarisi

Yılan Kale, konum itibarıyla Ceyhan Ovası’na hâkimdir ve Toros Dağları'nı aşarak Antakya'ya giden Halep ve İpek Yolu’nun üzerinde bulunur. Bu özelliği, hem antik dönemlerde hem de Osmanlı döneminde büyük stratejik bir önem kazandırmıştır. Kale, iki katlı sekiz burca sahip olup, burçlar tamamen mazgallı ve savunma amacıyla deliklidir. Güneye bakan bir demir kapısı bulunan kalenin iç meydanına ulaşmak için her yönden merdivenlerle inilmesi mümkündür.

Efsaneler, Şahmeran ve Popüler Kültür

Şahmeran efsanesi, yalnızca mitolojik bir anlatı olarak kalmamış, Türk sineması ve dizi dünyasında da yer bulmuştur. Zülfü Livaneli’nin 1993 yılında çektiği “Şahmeran” filmi, bu efsaneyi beyazperdeye taşırken, başrollerini Türkan Şoray ve Mehmet Balkız paylaşmıştır. 2023 yılında yayımlanan “Şahmaran” dizisi ise, bu efsaneyi modern bir yorumla yeniden ele almış, başrollerini Serenay Sarıkaya, Burak Deniz ve Mert Ramazan Demir paylaşmıştır.

Yılan Kale, hem tarihi hem de mitolojik zenginliğiyle Adana’nın en önemli turistik ve kültürel yapılarından biri olmaya devam ediyor. Efsanelerle örülmüş geçmişi, tarihi önemi ve büyüleyici mimarisiyle ziyaretçilerini bekleyen bu kale, Türk İslam dünyasının mitolojik hazinelerinden biri olarak her dönemde dikkat çekmiştir.

ADANA (UHA) - REMZİ YILDIRIM